Transpersoonlijke therapie

Transpersoonlijke therapie gaat uit van de mens als een geheel. Ze heeft oog voor de vele facetten van een mens en wil hierin de ander begrijpen en begeleiden. Hierbij horen nadrukkelijk ook vragen over de zin van het leven. Over hoe dit zit leest u hieronder.

Bewustzijn en de zin van het leven

Het leven lijkt zo simpel. We worden toevallig ergens geboren en we zijn ons bewust van
onszelf, dankzij ons bewustzijn. Wat dat precies is, bewustzijn, dat weet niemand maar volgens de geldende opvattingen wordt het geproduceerd door de hersenen en dat betekent dus dat er geen bewustzijn kan bestaan wanneer die hersenen niet meer functioneren. Dan zijn we dood en dat is het einde van alles. Dit lijkt een simpele en vanzelfsprekende redenering maar toch klopt ze niet.

Het bewustzijn wordt niet geproduceerd door de hersenen! De Nederlandse cardioloog
Pim van Lommel heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar mensen die als gevolg van een acute
hartstilstand op de intensive-care van een ziekenhuis belandden. Hoewel ze gedurende enige
tijd klinisch dood waren, kon een aanzienlijk aantal van hen, na hun reanimatie, een
gedetailleerd verslag geven van alles wat er om hen heen gebeurde op het moment waarop
hartslag en hersenfunctie ontbraken. Daarbij bleek dat ze over een helder bewustzijn beschikten terwijl er geen enkele hersenactiviteit was.

Vergelijkbare resultaten zijn ook op andere manieren gevonden. Zo is er onderzoek gedaan naar de beweringen van kinderen die zich een vorig leven menen te herinneren. De conclusie was dat in ongeveer een derde deel van die gevallen de verhalen van de kinderen zo gedetailleerd waren en dat de feiten zo goed bleken te kloppen, dat er nauwelijks sprake kon zijn van toeval of bedrog. Dat betekent, dat het bewustzijn niet alleen onafhankelijk is van de hersenen maar dat het zich ook in opeenvolgende levens kan voortzetten.

Op basis van bovenstaande en vele andere onderzoeksresultaten kunnen we met betrekking tot ons eigen bestaan tot de conclusie komen dat we een bewustzijn zijn en dat dit bewustzijn zich, gedurende ons aardse leven, aan een fysiek lichaam heeft verbonden. In opeenvolgende
incarnaties kan dat bewustzijn op die manier steeds meer levenservaring verzamelen waardoor
het zich steeds verder kan ontwikkelen. Deze visie komt in grote lijnen overeen met de
opvattingen over reïncarnatie zoals die in vrijwel alle culturen voorkomen. Een goede
werkhypothese is dan ook dat ons leven tot doel heeft om, door middel van levenservaringen,
ons bewustzijn te ontwikkelen. De zin van het leven is bewustzijnsontwikkeling.

Ontwikkelingsproblemen

Als we ons in opeenvolgende levens steeds verder ontwikkelen ligt het voor de hand dat dit
proces gekenmerkt wordt door ontwikkelingsfasen. De manier waarop we in het leven staan en de problemen die we daarbij ervaren, hangen dan samen met het ontwikkelingsniveau waarop we ons bevinden. Op basis hiervan kunnen we ook begrijpen waarom sommige mensen worstelen met de zin van het leven, terwijl anderen daar geen enkele belangstelling voor hebben.

Ontwikkelingsfasen

Kinderen ontwikkelen zich eerst vooral lichamelijk, dan emotioneel en vervolgens ook
rationeel. Die ontwikkeling kunnen we beschrijven met behulp van ontwikkelingsfasen.
Verschillende onderzoekers hebben dat gedaan, ieder vanuit een eigen invalshoek. Ken Wilber,de belangrijkste theoreticus op het gebied van het transpersoonlijke denken, heeft al die benaderingen samengevoegd en geïntegreerd, inclusief de ontwikkelingsstadia zoals die door verschillende spirituele tradities worden omschreven. Zo komt hij tot een model van de
menselijke ontwikkeling waarin globaal drie niveaus zijn te onderscheiden:
1. Het prépersoonlijke of prérationele niveau. Dit betreft de fase van kinderlijke
ontwikkeling met het mythische en magische denken (fantasieën).
2. Het persoonlijke of rationele niveau. Hierin staat de ontwikkeling van het rationele
denken centraal.
3. Het transpersoonlijke of transrationele niveau. Dit niveau houdt verband met een
intuïtieve en soms ook mystieke werkelijkheidsbeleving die het denken overstijgt.

Ieder van ons ontwikkelt zich van kind tot volwassene door de opeenvolgende bewustzijnsfasen heen en bereikt daarbij een bepaald eindniveau. Voor de meesten van ons is dat ergens op het persoonlijke niveau dat gekenmerkt wordt door het rationele denken met een min of meer materiële kijk op de werkelijkheid. Onze maatschappij functioneert dankzij het feit dat we over het algemeen rationele mensen zijn. We hebben ons ontworsteld aan het prépersoonlijke denken dat niet alleen typerend is voor kinderen maar dat ook aan de basis stond van de Middeleeuwse cultuur, waarin men zich liet leiden door irrationele en soms extreme geloofsovertuigingen.

De vraag die zich nu aandient is, of alles wat niet rationeel is daarom ook kinderlijk en dus
irrationeel mag worden genoemd? Wilber stelt namelijk dat we een duidelijk onderscheid moeten maken tussen prépersoonlijk en transpersoonlijk. Beide hebben betrekking op een niet rationele opvatting over de werkelijkheid maar zijn onderling totaal verschillend.

Het prépersoonlijke niveau is kinderlijk en naïef; het gaat vooraf aan de ontwikkeling van het
gezonde verstand. Het transpersoonlijke niveau daarentegen overstijgt het rationele verstand. Het omvat de rede maar laat zich er niet door inperken. Het betreft de intuïtieve wijsheid die wetenschappers en kunstenaars in staat stelt om oude denkpatronen los te laten, waardoor nieuwe inzichten kunnen ontstaan. Ook mystieke ervaringen behoren tot het transpersoonlijke domein. We worden door het transpersoonlijke als het ware uitgetild boven de alledaagse werkelijkheid maar dat betekent niet dat deze ervaringen in strijd zijn met de rede. Het transpersoonlijke geeft ons vernieuwende en creatieve inzichten die vervolgens door de rationele logica kunnen worden beoordeeld en geïmplementeerd.

Veranderde werkelijkheid

Wanneer transpersoonlijke inzichten ons uittillen boven onze identificatie met materiële verworvenheden kan dat grote problemen veroorzaken. Volwassenen worden normaal in hun dagelijks bestaan bevestigd door vrienden, collega’s en familie. Maar voor diegenen die worstelen met een ontwakend transpersoonlijk bewustzijn is een brede acceptatie minder vanzelfsprekend. Ze delen niet langer de algemeen gangbare opvatting waarin de materiële werkelijkheid domineert en daardoor plaatsen ze zich als het ware buiten de maatschappij. Als gevolg daarvan kunnen ze zichzelf gaan zien als iemand die afwijkt, die niet helemaal normaal is. De alledaagse dingen waar ze vroeger zo aan gehecht waren hebben hun betekenis voor een deel verloren en daarom gaan ze op zoek naar nieuwe zingeving.

Transpersoonlijke inzichten kunnen zich spontaan aandienen maar ze kunnen ook het gevolg
zijn van dramatische gebeurtenissen, zoals de dood van een dierbare, ongeluk, ziekte of ontslag. Omdat de materiële zekerheden dan zijn weggevallen ontstaat er behoefte aan een nieuwe verklaring voor alles wat er gebeurt. Men kan dan terechtkomen in een transformatieproces waarbij contact gemaakt wordt met de transpersoonlijke niveaus van de werkelijkheid. En omdat het transpersoonlijke bewustzijn voorbij het rationele ligt is ook een begeleiding nodig die zich op meerdere niveau’s richt. Alleen een rationele benadering zal de cliënt belemmeren in zijn ontwikkeling.

Transpersoonlijke therapie richt zich gelijktijdig op verschillende bewustzijnsniveaus: lichamelijk, emotioneel, mentaal en spiritueel. En elk van deze niveaus kan aanknopingspunten bieden voor een therapeutische interventie.

Bron:
Kees Aaldijk
Psycholoog en transpersoonlijk therapeut
Auteur van Vensters op een Transpersoonlijke Werkelijkheid en De geheimen van de Ziel
www.transpersoonlijk.nl

Dit artikel is geplaatst in TCC-magazine* 2019 editie 3.