Een laatste afspraak
Door Tineke Ferwerda
“Kan ik nog een afspraak met je maken?” Ze belde me en vroeg of ik tijd had. Ja, natuurlijk had ik tijd voor haar. Ik ben al een tijdje gepensioneerd, maar luisteren naar een voormalige cliënt doe ik graag. “Ik wil met je praten over mijn einde,” zei ze. “Ik ben geïnspireerd door de reclame van Sire, de dood, praat erover, niet er overheen.“
We maakten een afspraak en ze vertelde dat het haar een rustig gevoel zou geven om de dingen van de laatste dagen voor te bereiden. Ze wilde er met mij in vertrouwen over praten, er samen over nadenken. Mogelijk wil ze het ook met haar kinderen bespreken, een goede vriendin,…
Ik zei dat het een onderwerp is met veel kanten. Dat je er niet zomaar mee klaar bent, dat het tijd kost en dat bespiegelingen hier van grote waarde zijn. Dat had ze inmiddels ook al ervaren door alle gedachten en overwegingen die bij haar waren opgekomen.
‘Hoe ik heb geleefd’
In de eerste plaats zijn daar je eigen gedachten en overwegingen. Je kan heel goed de laatste dingen, zo benoem ik ze maar, overlaten aan die mensen die je na staan: kinderen of je familie of vrienden. Het is goed mogelijk om een goede vriend of vriendin te vragen om jouw begrafenis of crematie voor jou te regelen. Maar, zei mijn client, dat is niet wat ik bedoel. Ik wil het zelf regelen en ik wil dat mijn uitvaart, zo noem ik het maar, past bij de wijze waarop ik mijn leven heb geleefd. Ja, zei ik, ik snap wat je wilt zeggen.
Je weet dat ik een nogal bewogen leven – hoe zou je dat ook kunnen noemen – een afwisselend leven, heb gehad. Ik heb prachtige dingen beleefd en ik heb verdrietige dingen meegemaakt. Dingen waar anderen misschien niets van weten: wat binnen in mij gaande was, wat in mijn ziel zich bewoog.
Zwevend in de schommel van de huid
Met het geduld van een steen
wacht ik totdat mijn stem
een eigen wiekslag boven
de woorden vindt en op reis gaat
(zoals een wolk en een veer op reis gaan
met het zeilschip van de wind)
volop bevleugeld altijd
op weg naar je toe en steeds
verder bij je vandaan.
Gedicht van Ellen Warmond
Ik wil een uitvaart waar ik al die dingen wil laten samenkomen in rituelen, teksten en muziek. Waar geen naasten, zoals mijn kinderen, moeten zoeken naar woorden om mijn leven te vatten, want zo is het niet voor mij. Ik wil herkenbaar en onherkenbaar zijn bij mijn uitvaart, als een mysterie dat is overgegaan naar die andere zijde. Ik zou willen dat de mensen die uitgenodigd worden voor mijn uitvaartdienst de transparantie ervaren van de muziek en door alles heen kunnen kijken naar het mysterie dat leven is en het mysterie dat ook de dood is.
Ik wil het samenvatten in dat laatste afscheid, waar geen andere woorden nodig zijn en waar gezwegen mag worden. Dat zij die samenkomen om mijn leven en sterven te herdenken er zijn met hun eigen gedachten, eenieder voor zich, en het toch ook samen beleven.
Persoonlijk afscheid
Ik zei dat ik dacht haar goed te verstaan en te begrijpen en dat ik het een mooie gedachte vond. Ze wilde het gaan uitwerken met veel muziek en een enkel ritueel. Dan zou ze nog een keer langs komen.
Ik vind het mooi als mensen hun afscheid willen voorbereiden. Ik vind het ook zinvol, je geeft de achterblijvers geen vragen en onzekerheden. Daar waar onze samenleving steeds meer individualisme vertoont gebeurt het misschien ook steeds meer dat een afscheid heel persoonlijk vorm gegeven wordt. Een afscheid waarin mensen de kleur van hun leven willen weergeven. Een afscheid, een uitvaart ritueel, waarin mensen willen uitdrukken waar ze de zin van hun leven hebben uitgehaald. En dat wil je niet aan anderen overlaten, want daarbij loop je algauw het risico op verkeerde interpretatie, op een stukje verheerlijking, op oppervlakkigheid.
Zoals ik haar begrijp wil ze een uitvaart waarin ze op een heel bescheiden wijze de zin van haar leven laat zien. Een beetje zoals de Hongaarse schrijver György Konrád het verwoordde: ‘Het antwoord op de vraag naar de zin van het leven beantwoordt ieder met zijn/haar levensloop. Misschien is je uitvaart wel de laatste afspraak met het leven.’
Tineke Ferwerda
Secretaris transpersoonlijk.net