Knettergek van Tinnitus?
Geluiden waar je ziek van wordt? Alleen al in Nederland zijn 100.000 (!) mensen ziek van de klachten van tinnitus. Die klachten variëren van stress en depressiviteit tot aan ernstige slapeloosheid en zelfmoordgedachten. In tegenstelling tot de traditionele visie dat tinnitus onbehandelbaar is, is succesvolle behandeling zonder medicijnen mogelijk. Hoe? Door middel van bewustwording en meditatie. In dit artikel een casus van een 72-jarige man die zelfmoordgedachten kreeg door tinnitus. Na training en therapie had hij weer kwaliteit van leven. Voor de volledigheid hieronder eerst een uitleg over tinnitus, hyperacusis en Ménière, begrippen die allemaal te maken hebben met het oor, hinderlijke geluiden en duizeligheid.
Tinnitus – Tinnitus Aurium – is de Latijnse vertaling voor ‘gerinkel in de oren’, ‘oorsuizen’ in de volksmond. Bij tinnitus hoor je geluiden die worden voortgebracht door het gehoor. Tinnitus komt van binnenuit. Het is een compenserend mechanisme dat behoort tot een normaal functioneren van het gehoor. Het geluid op zich is niet het probleem, maar wel de last die je ervan hebt. Factoren die tinnitus versterken zijn: Gehoorbeschadiging, slijtage van het gehoor door ouder worden, overgang, stress, Ménière, hyperacusis. *)
Hyperacusis
Bij hyperacusis gaat het om geluid met een aanwijsbare geluidsbron vanuit de omgeving. Het gaat om dagelijkse geluiden die te luid lijken te zijn voor de cliënt, maar waar anderen niet over klagen. Het gaat bij hyperacusis vooral om de beleving van gewone geluiden van buitenaf. Tinnitus en hyperacusis kunnen ook samen voorkomen.
Ménière
Mensen met de ziekte van Ménière hebben een combinatie van 3 klachten die veroorzaakt worden door problemen in het binnenoor:
– aanvallen van draaiduizeligheid, tenminste tweemaal langer dan 20 minuten
– gehoorverlies
– tinnitus
Is tinnitus te behandelen?
In Nederland heerst bij veel psychologen, audiologen en KNO-artsen nog de visie dat de oorzaak van tinnitus ligt in het gehoororgaan. In deze traditionele zienswijze wordt tinnitus gezien als een onbehandelbare ziekte die de kwaliteit van je leven verwoest. Je kunt begrijpen dat vanuit deze visie heel veel tinnituscliënten angstig en depressief worden.
Wat gebeurt er namelijk bij een tinnituscliënt? Elke kleine verandering in zijn klacht merkt hij op, hij reageert hierop met stress, waardoor zijn klachten verergeren. Dit levert nog meer stress op, het cortisolgehalte is constant verhoogd: de cliënt raakt in een neerwaartse spiraal, waar hij in zijn eentje niet meer uitkomt.
Het Jastreboff TRT model
Het Jastreboff-TRT -Tinnitus Retraining Therapy-model gaat er vanuit, dat tinnitus een natuurlijk verschijnsel en dus geen ziekte is en dat de oorzaak van tinnitus in de hersenen ligt. Overactieve delen van de hersenen in het gehoorgebied geven continu signalen af. Die veroorzaken het “fantoomgeluid”. Doel van TRT is dat de cliënt de signalen van tinnitus leert kennen en begrijpen. Als hij dat doet, verdwijnen onaangename reacties.
Hoe werk ik met tinnitus cliënten?
Ik leer cliënten om gewaarzijn van eigen gedrag te vergroten. Wanneer je weet waarom een bepaalde reactie op een situatie is ontstaan en je leert je lichamelijk gewaarzijn te vergroten is het mogelijk om vanuit nieuw geleerd gedrag constructiever te reageren op bepaalde situaties.
De cliënt neemt zijn eigen verantwoordelijkheid en maakt eigen keuzes vanuit een nieuw gewaarzijn.
Verder leer ik mijn cliënten door meditatie te focussen op andere dingen dan geluiden in je hoofd. Dat vraagt discipline en motivatie. Meditatie is een effectieve manier om jezelf te focussen op het hier en nu. Hierdoor heb je zelf invloed op hoe je de tinnitusklachten ervaart. Verder helpt meditatie bij het doorbreken van stress waardoor je cortisolgehalte daalt.
Casus
Tijdens een intake komt een oudere man van 72, samen met zijn vrouw. Ik noem hem Hans. Hans is zwaar slechthorend en heeft tinnitusklachten. Hij is ten einde raad vanwege de tinnitusgeluiden die heftig en gekmakend zijn. Hij vertelt mij dat hij een audiogram heeft laten maken en dat hij 65 en 75 dB gehoorverlies heeft aan beide oren. Hans heeft vanwege zijn zware slechthorend inmiddels hoorapparaten. Positief is dat hij door zijn apparaten nu meer mee krijgt tijdens de communicatie met anderen. Maar hoe zit het met de tinnitus? Van zijn KNO-arts heeft hij te horen gekregen dat hij met zijn ernstige tinnitusklachten maar moet leren leven. Want daar is niets aan te doen.
Tijdens de intake vallen mij een paar dingen op: Hans is een paar jaar geleden, op zijn 70ste, gestopt met zijn bedrijf. Hij heeft besloten om het bedrijf over te doen aan zijn zoon. Dit is geen gemakkelijke stap, want zijn zoon doet het werk echt anders.
Het verschil in inzicht over de bedrijfsvoering en een stap terug leidt tot veel stress. Ineens zit Hans thuis zonder doel. Hij probeert zijn dagen zinvol in te vullen door gezellig op stap gaan met zijn vrouw. Slechts af en toe doet hij nog iets in het bedrijf. Hij voelt zich zeer onrustig. Tegelijkertijd nemen de tinnitusgeluiden toe. Hij wordt er gek van! Soms wil hij wel met zijn hoofd tegen een muur slaan in de hoop dat het lawaai in zijn hoofd dan stopt…
Hij vertelt dat er soms gedachten bij hem opkomen waar erg hij van schrikt. Gedachten als: ”Zo wil ik mijn laatste jaren niet meer doorgaan”, “Voor mij hoeft het zo niet meer”, “Ik word knettergek ……”. Hij zegt zichzelf niet meer te kennen. In zijn omgeving loopt hij tegen een muur van onbegrip aan. Omdat niemand hem meer begrijpt en hij anderen niet lastig wil vallen met zijn ‘gezeur’, geeft hij zich op voor een training.
De training is erop gericht informatie te geven over de werking van het gehoor, tinnitus, uitleg van het audiogram en ruimte voor het uitwisselen van ervaringen met lotgenoten. Door de training ontdekt Hans een aantal dingen over zichzelf. Zo heeft hij nooit geleerd om aandacht te vragen voor zichzelf. Hans ontdekt tijdens de training verder, dat als je informatie geeft aan de mensen die je dierbaar zijn, er meer begrip ontstaat. Ook leert hij beter zijn grenzen waar te nemen en aan te geven wat hij op dat moment nodig heeft. In dit proces krijgt hij veel steun van zijn vrouw.
Het moeten loslaten van zijn bedrijf, waar zijn hele ziel en zaligheid in ligt, heeft hem veel stress gegeven. Het is een rouwproces: het loslaten brengt emoties met zich mee en die emoties mogen er zijn. Dat proces is nieuw voor Hans. Hij is als een waterval tijdens de groepsgesprekken, hij is soms niet te stoppen. Het lucht hem geweldig op. Als hij wat meer ruimte krijgt voor de anderen ontdekt hij dat zijn problemen eigenlijk in het niet vallen als hij zich vergelijkt met hen. Hij hoeft immers niet meer te werken, de anderen wel! Die druk heeft hij niet, wat een bevoorrechte positie! Hij weet zijn problemen te relativeren en luistert steeds beter naar de andere verhalen. Aan het einde van de training zegt hij: “Dit had ik nooit durven dromen, ik voel mij zo’n gezegend mens. De training heeft me goed gedaan. Door de informatie, de uitwisseling met lotgenoten en door te kijken naar mijn eigen manier van omgaan met mijn klachten heb ik geleerd dat het eigenlijk best mee valt. Mijn omgeving begrijpt mij, ze houden rekening met mij. En ik maak gemakkelijker keuzes die goed zijn voor mijzelf.” De klachten van Hans zijn door training en therapie behoorlijk minder geworden; Hans hoort de tinnitus wel, maar stoort zich er niet meer aan.
Met deze casus wil ik duidelijk maken dat tinnitus positief te beïnvloeden is door therapie en training. In therapie wordt het verhaal achter de klacht zichtbaar en training leidt tot bewustwording. Samen met meditatie leidt dit tot vermindering van klachten. Hans hoort de tinnitus wel, maar wordt er niet meer knettergek van, hij heeft nu weer kwaliteit van leven.
Informatie
Irma van der Meer heeft een praktijk voor gestalttherapie in Zuidlaren en is gespecialiseerd in tinnitus en slechthorendheid. Voor meer informatie: Gestaltpraktijk Van der Meer en tinnitusspreekuur
*) Bron: ‘Eerste hulp bij Oorsuizen ‘ door Olav Wagenaar
Dit artikel is geplaatst in PSC-magazine 2015 editie 5.
