Emotionele verwaarlozing

vorm van Vroegkinderlijke Chronische Traumatisering.

Door Sypke Visser

Emotionele verwaarlozing komt verhoudingsgewijs veel voor en toch krijgt het relatief weinig aandacht. Uit landelijk en internationaal onderzoek naar kindermishandeling blijkt dat 4% daarvan is terug te voeren op seksueel misbruik en rond de 40% op emotionele verwaarlozing. Daarom wil ik in deze bijdrage daar de aandacht specifiek op richten.

Er zijn veel volwassenen die lijden aan de gevolgen van vroegkinderlijke traumatisering, maar zich er niet of onvoldoende bewust van zijn dat ze werkelijk zijn getraumatiseerd. Ze geven desgevraagd te kennen dat ze een redelijke jeugd hebben gehad en vinden dat ze een normaal leven leiden. Toch voelen ze zich (diep) van binnen voortdurend somber, angstig en/ of negatief. Dit gevoel blijken ze dikwijls al vanaf hun kinderjaren met zich mee te dragen. Meestal zijn ze zich niet bewust van de oorzaak hiervan. Ze ontwikkelden manieren om deze nare gevoelens minder te voelen. Bijvoorbeeld door overmatig te presteren, of juist zaken te vermijden of door zichzelf te troosten met behulp van genotsmiddelen (eten, roken, drinken). In de loop van de jaren wordt de draaglast van deze nare gevoelens groter. Wanneer ze hulp zoeken blijkt het oorzakelijke probleem vaak niet of onvoldoende aan bod te komen. Dit geldt in ieder geval voor het merendeel van de mensen die mij benaderen met hun problemen.

Emotionele verwaarlozing?

Ter verduidelijking geef ik een omschrijving van het probleemgebied. Een kind heeft anderen nodig om zich prettig te kunnen voelen en zich goed te kunnen ontwikkelen. Het heeft behoefte aan aandacht, warmte en emotionele steun. Elk kind laat dit op zijn eigen manier blijken. Verwaarlozing kan ontstaan wanneer ouders door hun eigen problemen niet of onvoldoende in staat zijn om op de juiste manier in te spelen op de signalen van hun kind. Bij emotionele verwaarlozing is er een merkbaar gebrek aan aandacht voor de behoeften van het kind aan genegenheid, emotionele steun, aandacht, bevestiging en controle. Van emotionele verwaarlozing is sprake wanneer ouders langdurig tekort schieten in responsiviteit en het geven van positieve aandacht aan het kind. Pedagogische verwaarlozing is een vorm van emotionele verwaarlozing waarbij sprake is van onvoldoende ouderlijk gezag en onvoldoende structuur in de opvoeding van het kind.

“Het is bij emotionele verwaarlozing van belang dat er aan eigen traumatische jeugdervaringen een nieuwe betekenis kan worden gegeven.”

(H)erkenning

Als de eigen jeugdervaringen op deze manier tegen het licht worden gehouden is er doorgaans wel herkenning van enkele specifieke situaties die als traumatisch zijn beleefd, maar dit rechtvaardigt voor hen de term verwaarlozing nog niet. “Zo erg was het niet, ik kreeg gewoon geen bevestiging of weinig aandacht, maar werd niet mishandeld.” Hierbij kunnen morele en loyaliteitsgevoelens een versluierende rol spelen.

Los van morele oordelen kan er meer ruimte gaan ontstaan voor (h)erkenning van de problemen die iemand ‘onder de oppervlakte’ met zich mee draagt, door de letterlijke gevoelservaringen als graadmeter te gebruiken. Bijvoorbeeld door concreet te ervaren hoe de nare gevoelens nu lichamelijk voelbaar zijn, en te ontdekken dat dit overeenkomt met jeugdervaringen. Dan kan er een angstig, koud of leeg gevoel aan de oppervlakte komen; het emotioneel verwaarloosde deel in de persoon.

Herstel

Het doel is om te herstellen van de effecten van opgelopen tekorten aan (liefdevolle) aandacht. Het is niet de bedoeling om onze ouders/ opvoeders daarover verwijten te maken. Verwijten kunnen zo nodig wel in de therapie tot uiting komen. Dit moet dan op een constructieve manier begeleid worden, want de ingehouden emoties kunnen als emotionele pus etteren en een pijnlijke emotionele wond in stand houden. Wanneer ze gevoelsmatig kunnen worden toegelaten, door ze te uitten en/ of te begrijpen kan er gevoelsherstel plaatsvinden. Als het verwonde zelfgevoel hersteld is, kan ook het zelfbeeld veranderen.

Herstel impliceert dus een actieve (doorvoelde) acceptatie, van de eigen omstandigheden met de daarbij behorende mogelijkheden en beperkingen. Zonder dit herstel blijft het vroegere gemis onze ervaringen domineren.
Ter vergelijking: Als er in het weefsel van ons leven gevoelsmatig gaten zijn ontstaan, worden we hier via onze gevoelservaringen (dagelijks) aan herinnert. We lappen onszelf in onze jeugd gelukkig op creatieve wijze op, zodat we kunnen overleven. Maar de houdbaarheid ervan verstrijkt met de tijd. In de volwassenheid komen er scheuren in deze lappen, ze groeien niet mee met ons levende weefsel, maar veroorzaken spanning, ongemak en pijn. Wanneer we leren luisteren naar onze pijn als signaal, kunnen we in de gaten krijgen waar onze gevoelsmatige gaten zitten.

Het delen van deze gevoelens kan in een veilige en begripvolle relatie. Daarbij kan de huidige volwassen persoon geleidelijk leren om het innerlijk verwaarloosde kindsdeel in zichzelf meer te herkennen en adequate aandacht te geven.
Het is bij emotionele verwaarlozing van belang dat er aan eigen traumatische jeugdervaringen een nieuwe betekenis kan worden gegeven. Dan kan ook de unieke persoon weer tevoorschijn komen met de mogelijkheid om de emotionele trauma’s de noodzakelijke zorg en aandacht te geven.

Dit artikel is geplaatst in PSC-magazine 2018 editie 6.

Over Sypke 

‘Ik voel me zeer betrokken bij het emotioneel welzijn van anderen, met name als er sprake is van effecten van vroegkinderlijke traumatisering. Ik doe gerichte interventies en stimuleer activiteiten waarbij het welbevinden van de ander verbetert. Ook breng ik, ter ondersteuning van het begeleidingsproces, op een functionele manier mijn eigen ervaring in.’

Praktijk voor integratieve Psychotherapie Sypke Visser

Begeleiding bij
– angsten
– chronische stress
– kopp-kind problematiek
– problemen bij studie/ werk

Meer info:
06 – 50 60 34 07
https://www.praktijksypkevisser.nl